Risk Nedir ?
Risk sözcüğü; gelecekteki belirli bir zaman içerisinde, belirli bir tehlikenin, bu tehlikeye maruz olan varlıklar veya tehlike altındaki unsurlara bunların zarar görebilirliklerine bağlı olarak, verebileceği kayıpları ifade eder. Bir olayın oluşturabileceği olumsuz sonuçların toplamı olan risk kavramı, mühendislik ve sigortacılıkta kısaca “kayıp olasılığı” olarak tanımlanmaktadır. Çeşitli riskleri kavramak ve karşılaştırmak amacıyla bilim adamları, araştırmacılar ve ekonomistler bu riskleri oluş olasılıkları ve yol açabilecekleri potansiyel zarar ve kayıplar açısından nicelleştirmeye çalışırlar.
Riskten yani kayıp olasılığından bahsedebilmek için, belirli bir yerde, belirli bir büyüklükte bir olay veya tehlikenin var olması, mevcut değerlerin bu tehlikeden etkilenme oranlarının veya zarar görebilirliklerinin bilinmesi veya tahmin edilebilmesi gerekmektedir.
Dolayısıyla riski de aşağıdaki matematiksel ifade ile göstermek mümkündür.
Risk = Tehlike x Tehlikeye Maruz Varlıklar x Zarar Görebilirlik
Dikkat edilirse bu ifade, daha önceden afet için verilen ifadeyle aynı olmaktadır. Bu durumda, Risk = Afet demek mümkün mü dür? Tanımları hatırlarsak tabi ki hayır. Zira afet, tanımından da anlaşılacağı üzere, olmuş bir olayın yol açtığı kayıp ve zararların tümünü ifade etmektedir. Yani olayın yol açtığı olumsuz sonuçların tümüdür.
Risk ise, olay olmadan önce yol açabileceği olumsuz sonuçların belirlenmesi veya tahmin edilmesi işlemidir. Daha genel bir tanımla risk; bir doğal olay veya tehlikenin insan yerleşmeleri üzerinde, var olan fiziksel, sosyal, ekonomik, çevresel, politik ve kültürel süreçlere bağlı olarak yol açabileceği kayıplar olarak ta tanımlanabilmektedir.
RİSKİN BELİRLENMESİ VE ANALİZİ.
Riskin tanımından da anlaşılacağı üzere, riskin belirlenmesi ve analizi; tehlikenin ve özelliklerinin belirlenmesi, tehlikeye maruz değerler ve bu değerlerin zarar görebilirliklerinin belirlenmesi ve analizi gibi üç farklı analizin yapılmasını gerektirmektedir.
Tehlike Analizi
Potansiyel tehlikelerin neler olduğu, konumu, oluş sıklığı, büyüklüğü, süresi ve etkileyebileceği alanların belirlenmesi amacıyla yapılır.
Tehlikeye Maruz Değerler ( Risk Altındaki Unsurlar )
Nüfus, tüm yapı ve alt yapılar, tarımsal kapasite ve stoklar, ekonomik ve sosyal değerler, çevre ile ilgili verilerin toplanması amacıyla yapılır.
Zarar Görebilirlik Analizi
Tehlike analizi ile belirlenmiş olan, bir olayın meydana gelmesi halinde fiziksel, sosyal ve ekonomik zarar görebilirliklerin nicelleştirilmesi ile kaynak analizi yaparak, etkilenebilecek topluluğun sahip olduğu kapasite ve kaynakların nicel ve nitel olarak olayla baş edilme kapasitesinin belirlenmesi amacıyla yapılır.
Yukarıda özetlenen çalışmaların sonucunda riskler belirlenmekte, risk senaryoları hazırlanmakta ve karar vericilere haritalar ve sayısal değerler halinde sunularak, afetlerin önlenmesi veya zararların azaltılabilmesi ile afetlere etkili müdahale edilmesi için gereken çeşitli alternatifler sunulabilmektedir. Ancak yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere riskin belirlenmesi teknik bir iştir ve çeşitli belirsizlikleri ve varsayımları içermektedir.
Halkın ve karar vericilerin riski algılamaları ve önleyici ve zarar azaltıcı politika ve eylemleri uygulamaya başlaması kolay değildir. Kaynakların ve kapasitelerin sınırlı, günlük risklerinse çok büyük olduğu durumlarda, gelecekteki bir riski azaltmak amacıyla zaman ve kaynak ayırmak oldukça zordur. Bu durumda bilim adamları ve araştırmacılar, meslek odaları, Kızılay-Kızılhaç gibi insani yardım kuruluşlarına çok büyük görevler düşmektedir. Bu kuruluşlar, özellikle gelişmekte olan ülkelerde yoğun günlük risklerle iç içe yaşayan insanlara, gelecekte karşılaşabilecekleri riskleri açıklamak, risklerin büyük bir kısmının önlenebilir veya zararlarının azaltılabilir olduğu konusunda onları bilgilendirmek ve bilinçlendirmek zorundadırlar. Bu tür faaliyetler üzerinde yoğunlaşmak, takdir edilecektir ki, her zaman, afet sonrasında yapılan müdahale çalışmalarından çok daha yararlı olacaktır.